Ο Κώστας Μεγήρ υποστηρίζει ότι η μεταρρύθμιση του δικαστικού συστήματος και της αγοράς εργασίας θα πρέπει να αποτελέσουν προτεραιότητες για διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στην Ελλάδα. Η μεταρρύθμιση του δικαστικού συστήματος θα πρέπει να επικεντρωθεί στο χρόνο που απαιτείται για την επίλυση εμπορικών διαφορών, καθώς και για την ποιότητα των δικαστών και την ικανότητά τους να ασχολούνται με περίπλοκα ζητήματα. Εδώ η κατάλληλη χρήση κινήτρων θα πρέπει να παίξει κεντρικό ρόλο. Οι κανονισμοί της αγοράς εργασίας θα πρέπει να απλουστευθούν και όλοι οι εργαζόμενοι θα πρέπει να αντιμετωπίζουν τους ίδιους κανόνες, ανεξάρτητα από το είδος της απασχόλησης. Πρέπει να καταργηθούν οι νομοθετημένες αποζημιώσεις και οι περιορισμοί στις μαζικές απολύσεις. Ουσιαστική απελευθέρωση της αγοράς εργασίας όμως δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς τον επαναπροσδιορισμό των εργασιακών σχέσεων, τον εκδημοκρατισμό της λειτουργίας των συνδικάτων και την κατάργηση των συλλογικών συμβάσεων. Οι εν λόγω μεταρρυθμίσεις είναι συμπληρωματικές διότι μία καλά λειτουργούσα δικαστική αρχή είναι απαραίτητος ρυθμιστικός παράγων γιά την καλή λειτουργία των αγορών χωρίς καταχρήσεις. Και βέβαια οι αγορές που λειτουργούν είναι απαραίτητο στοιχείο γιά την προσέλκυση των επενδύσεων και της επιχειρηματικότητας.
Το πλήρες άρθρο του Κ. Μεγήρ (μια συντομευμένη μορφή του οποίου δημοσιεύθηκε στο πρωτοχρονιάτικο φύλλο της εφημερίδας Καθημερινής):
Ενώ παλεύουμε γιά την ανάκτηση δημοσιονομικής βιωσιμότητας και διεθνούς αξιοπιστίας, δεν πρέπει να ξεχνάμε την στρατηγική που θα τονώσει την επιχειρηματική δραστηριότητα και θα οδηγήσει στην ανάπτυξη. Αναπόφευκτα, η διαδρομή θα είναι σκληρή και επώδυνη με μεγάλο μεταβατικό κόστος. Ενώ η επανίδρυση της Ελλάδας θα χρειασθεί μεταρρυθμίσεις στους περισσότερους τομείς, ο εκδότης της εφημερίδας αυτής ζήτησε να εκφράσουμε συγκεκριμένες προτεραιότητες. Προτείνω τις δύο παρακάτω.
Απαραίτητες προϋποθέσεις για την επιχειρηματική δραστηριότητα είναι το κράτος δικαίου και μια ευέλικτη αγορά εργασίας, που χαρακτηρίζεται από καλές εργασιακές σχέσεις. Το πρώτο κατοχυρώνει τα δικαιώματα ιδιοκτησίας και την εφαρμογή των συμβάσεων. Το δεύτερο επιτρέπει στις επιχειρήσεις να δημιουργούν θέσεις εργασίας, δίνει ευκαιρία στους νέους να αποκτήσουν επαγγελματική σταδιοδρομία και παρέχει κίνητρα για απόκτηση παιδείας. Επομένως, η προτεραιότητά μας πρέπει να είναι η μεταρρύθμιση τoυ δικαστικoύ συστήματος και της αγοράς εργασίας.
Όταν ένας επιχειρηματίας σχεδιάζει μια σημαντική επένδυση χρειάζεται να διασφαλίσει ότι μετά την δέσμευση των πόρων του οι συμφωνίες με υπεργολάβους και εργατικά συνδικάτα θα εφαρμοσθούν. Η δυνατότητα αποτελεσματικής προσφυγής στην δικαιοσύνη διασφαλίζει την επένδυση και μειώνει την αβεβαιότητα, ενθαρρύνοντας τις επενδύσεις. Αντίθετα, η αδυναμία έγκαιρης εφαρμογής συμφωνιών αφήνει τον επιχειρηματία έρμαιο εκβιασμών και αποθαρρύνει τις μεγάλες επενδύσεις και τη δημιουργία θέσεων εργασίας, οδηγώντας σε μια οικονομία όπως η ελληνική σε δραστηριότητες χαμηλής τεχνολογίας και μικρής αναπτυξιακής αξίας.
Στην Ελλάδα η δικαστική εξουσία είναι εξαιρετικά αναποτελεσματική, στο σημείο της πλήρους παράλυσης και ουσιαστικής αρνησιδικίας. Παίρνει κατά μέσο όρο 819 εργάσιμες μέρες για την επίλυση διενέξεων σε σύγκριση με 518 κατά μέσο όρο στον ΟΟΣΑ. Αυτό το τρομερό στατιστικό στοιχείο κρύβει και περιπτώσεις που χρειάστηκαν πολλά περισσότερα χρόνια για να ολοκληρωθούν. Σύμφωνα με τον Ηλία Παπαϊωάννου, η Eλλάδα κατέχει την 154η θέση απο 183 χώρες στο θέμα της νομικής προστασίας των επενδυτών. [1] Αυτό είναι μία σημαντική τροχοπέδη στην ανάπτυξη.
Η μεταρρύθμιση του δικαστικού συστήματος θα πρέπει να εστιασθεί με δύο βασικά ζητήματα: (α) τον χρόνο που απαιτείται για την επίλυση διαφορών (β) την ποιότητα των δικαστών και την ικανότητά τους να χειρίζονται περίπλοκες υποθέσεις. Το προτεινόμενο νομοσχέδιο είναι ένα σημαντικό πρώτο βήμα και πρέπει να το υποστηρίξουμε.
Για την αντιμετώπιση του πρώτου θέματος, ο αριθμός των αναβολών και των προσφυγών στα δικαστήρια πρέπει να περιοριστεί και πρέπει να υπάρχουν αυστηρά χρονικά όρια για την έκδοση αποφάσεων – πιό μικρά από το προτεινόμενο εξάμηνο.
Η αντιμετώπιση της ποιότητας των δικαστών είναι ένα πολύ δύσκολο θέμα. Θα πρέπει να διορισθούν άμεσα νέοι δικαστές (σωστά αμειβόμενοι), επιλεγμένοι ανάμεσα στους πλέον επιτυχημένους δικηγόρους, βελτιώνοντας άμεσα την ποιότητα και την ικανότητα του συστήματος. Σε πιο μακροπρόθεσμη βάση θα πρέπει να αποδίδονται ουσιαστικές αυξήσεις μισθών και προαγωγές με βάση την απόδοση των δικαστών. Το προτεινόμενο νομοσχέδιο πάει προς αυτήν την κατεύθυνση αλλά όχι αρκετά. Το δικαστικό επάγγελμα πρέπει να αποδίδει πολύ περισσότερο γιά τους πιό πετυχημένους δικαστές, ώστε να προσελκύσει στο επάγγελμα άτομα υψηλής ποιότητας, εφάμιλους των καλύτερων δικηγόρων του ιδιωτικού τομέα. Όλα αυτά πρέπει να χρηματοδοτηθούν από την αύξηση των αμοιβών που καταβάλονται από τον ηττηθέντα διάδικο. Θα χρειαστεί επίσης μία νέα ανεξάρτητη ρυθμιστική αρχή που θα εποπτεύει την λειτουργία των δικαστηρίων, θα δημοσιεύει τις επιδόσεις των δικαστηρίων και των επιμέρους δικαστών και θα χειρίζεται παράπονα των πολιτών.
Το επόμενο στοιχείο για την καλή λειτουργία της οικονομίας, με την υπόσχεση άμεσων αποτελεσμάτων, είναι μια ευέλικτη και δυναμική αγορά εργασίας. Μία ριζική μεταρρύθμιση θα έχει σημαντικά και ευρύτατα πλεονεκτήματα: θα επιτρέπει στις επιχειρήσεις να προσελκύουν προσωπικό με ανταγωνιστικές αποδοχές. Θα εξασφαλίζει ότι οι εργαζόμενοι θα αμοίβονται σε σχέση με την παραγωγικότητά τους. Θα επιτρέπει στους νέους να ξεκινήσουν παραγωγική σταδιοδρομία. Θα έχει σαν συνέπεια να αποδίδει η παιδεία. Θα εξασφαλίσει ότι το εργατικό δυναμικό μεταφέρεται εύκολα και αποτελεσματικά με τις ελάχιστες δυνατές τριβές από τους παρακμάζοντες στους αναπτυσσόμενους τομείς. Θα οδηγήσει σε αύξηση της απασχόλησης – όχι σε μείωση. Όμως στην Ελλάδα η αγορά εργασίας είναι συστηματικά περιορισμένη από υπερβολικές ρυθμίσεις. Το αποτέλεσμα είναι η υψηλή ανεργία και μία από τις χαμηλότερες παραγωγικότητες ανά εργατοώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το πλήθος των μικροεπιχειρήσεων χαμηλής τεχνολογίας και η σχεδόν πλήρης απουσία μεγάλων και εταιρειών με εξαγωγικό χαρακτήρα οφείλεται εν μέρει στον τρόπο που λειτουργεί η αγορά εργασίας.
Το πρόβλημα με την αγορά εργασίας έγκειται στην πληθώρα των περίπλοκων ρυθμίσεων, των διακρίσεων ανάμεσα σε κατηγορίες εργαζομένων όσον αφορά τους κανονισμούς γιά τις απολύσεις και στο ρόλο που παίζουν τα συνδικάτα. Κατ’ αρχήν πρέπει όλες οι κατηγορίες των εργαζομένων να διέπονται από τους ίδιους και απλοποιημένους κανονισμούς. Κατά δεύτερον οι κανονισμοί πρέπει να επιτρέπουν την εύκολη προσαρμογή του εργατικού δυναμικού. Ενδεικτικά, πρέπει να καταργηθούν οι νομοθετημένες αποζημιώσεις, έτσι ώστε οι επιχειρήσεις να μπορούν να προσαρμόζουν εύκολα το εργατικό τους δυναμικό χωρίς μεγάλο κόστος. Πρέπει να αρθούν οι περιορισμοί των μαζικών απολύσεων ώστε να ενθαρρυνθούν καί πάλι οι επενδύσεις σε μεγάλες βιομηχανικές μονάδες. Οι όροι εργασίας μπορούν και πρέπει να ρυθμίζονται από ιδιωτικές συμβάσεις σε μία αγορά που διέπεται από ανταγωνισμό και όχι με νομοθετήματα.
Ουσιαστική απελευθέρωση της αγοράς εργασίας όμως δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς τον επαναπροσδιορισμό των εργασιακών σχέσεων, τον εκδημοκρατισμό της λειτουργίας των συνδικάτων και την κατάργηση των συλλογικών συμβάσεων. Απο την μία πρέπει να διασφαλίζουμε το δικαίωμα των εργαζομένων να οργανώνονται και να εκπροσωπούνται. Από την άλλη όμως τα συνδικάτα δεν πρέπει να είναι ανεξέλεγτα και να κρατούν ως όμηρο το σύνολο της οικονομίας ανεβάζοντας το κόστος και μειώνοντας την παραγωγικότητα της εργασίας. Για την επίτευξη αυτού του διπλού στόχου θα πρέπει να οργανωθούν ετήσιες εκλογές, όπου οι εργαζόμενοι θα ψηφίζουν για το αν ένα συνδικάτο θα συνεχίσει να τους εκπροσωπεί στις μισθολογικές καί άλλες διαπραγματεύσεις. Επιπλέον, απεργίες θα μπορούν να πραγματοποιηθούν μόνο μετά από ψηφοφορία καί εύλογο χρόνο προειδοποίησης. Όλες αυτές οι εκλογές θα πρέπει να αποφασίζονται με βάση την συμφωνία της πλειοψηφίας του συνόλου των εργαζομένων – όχι μόνο αυτών που παρουσιάστηκαν να ψηφίσουν. Τέλος, οι εργαζόμενοι πρέπει πάντα να έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν σε αυτές τις ψηφοφορίες τη δεσμευτική ανεξάρτητη διαιτησία ως εναλλακτική λύση στην απεργιακή κινητοποίηση.
Οι δύο προτάσεις αποτελούν βασικά στοιχεία μιας οικονομίας που είναι φιλικά διακείμενη προς την επιχειρηματική δραστηριότητα. Ωστόσο υπάρχει άλλος ένα συνεκτικός κρίκος: η απελευθέρωση της αγοράς μπορεί να οδηγήσει σε κατάχρησεις. Για το λόγο αυτό, οι λίγοι κανονισμοί που θα παραμείνουν πρέπει να εφαρμόζονται απαρέγκλιτα. Κανείς, για παράδειγμα, δεν πρέπει να μπορεί να παρακάμψει τις βασικές αρχές υγείας και ασφάλειας στο χώρο εργασίας ή τους νόμους κατά των διακρίσεων. Ετσι ένα αποτελεσματικό δικαστικό σύστημα παίζει κεντρικό ρόλο για την καλή λειτουργία των αγορών. Η εφαρμογή αυτών των προτάσεων θα έδινε ένα ισχυρό σήμα στούς διεθνείς επενδυτές γιά τις προθέσεις της χώρας και θα είχε σημαντικά θετικά αποτελέσματα γιά την ανάπτυξη.
Τα προβλήματα στην Ελλάδα έχουν λύση – πολιτικοί να τις εφαρμόσουν όμως υπάρχουν;
[1] Βλέπε Παπαϊωάννου (2011) https://www.greekeconomistsforreform.com/EL/public-sector-productivity/the-injustice-of-the-justice-system/
I fully agree with most comments made by Mr Megir. The two prerequisites he mentions, rule of law and liberalisation of the employment market are without question in my mind absolutely needed. However, even before them, we-Greece needs measures similar to an electroshock, to bring to life again the economy. Mr Megir argues about the situation » when an entrepreneur plans…. » . In my view this does not happen at all in Greece now. Entrepreneurs and the private sector in general are frozen. Plans for investment opportunities are not being made. Hirings are not taking place. Companies- mainly small- are closing down. Liquidity, which will enable all the above to begin functioning-slowly is totally absent. This is the key question in my mind, to which I would kindly ask Mr Megir to give his view. How does one practically throw liquidity into the system? The answer as far as I can understand comes – if and when they decide so- only through the European Cental Bank. Together with the measures proposed by Mr Megi, at the local levelr. But we need the electoshock first, otherwise the line in the monitor is straight.
You are totally right.
The pampered, overpaidl, secure workers are to blame.
They must be transformed into tireless, industry soldiers – and let those that cannot adapt starve!
Let us do away with the commie values of guaranteed pay, leaves and 8-hours a day and protections of childhood and motherhood.
The worker should devote all his or her waking hours for fulfilling the vision of the creative employer. The worker must be expendable, a living sacrifice to the vision and creativity of the employer. Let him or her be the living, breathing tool of the employer, let him suffice himself or herself to the bare necessities of life and even less.
Let the Greek miracle happen, crush the looting classes into a disciplined workforce, let us do away with the commie ideal of society in 2012.
Greed is good! Altruism is bad!
I agree entirely with the point raised by Costas. Among the two priorities raised it is the first one that needs the most urgent attention, that of refroming the judiciary. Without an efficiewnt court system all other reforms will become ineffective. The need for growth as a vehicle that would take Greece out of the current crisis is tautological. The debate about whether to remain or not in the euro zone is important, but it will remain academic unless there is a concerted effort (with the help of the EU in this case) to fight corruption. To do that most of the energy and effort has to be spent on reforming the judiciary. The rules of the game are such that whoever “screams the loudest” has better access to the media and the benefit of the judiciary system that is inherently incapable of ensuring a framework on which economic reforms can take place. Without contracts that are enforceable for all the parties involved, it will be futile to introduce reforms. The latter will be unravelled by the inability of the courts to enforce these contracts.
For the new reality to become understood as something that requires new bold reforms to open up highly regulated markets and allow for productivity convergence between the public and private sectors, people need to be convinced that the rules of the game apply to all concerned. Until now as we speak, any attempt to bring individuals to justice who have either stolen public funds by not returning huge sums of collected VAT to the government, let alone the known income tax evaders, only results cases that are pushed into the future as these individuals are allowed to walk. The excuse here is that the judiciary is too overburdened to deal with these cases effectively and promptly. I am afraid that unless this government or any government deals with that aspect of the broken system, any reforms will never be implemented. To have any chance of success, let alone any chance to reach a climate for economic growth, there has to be a framework for enforcing contracts that is recognized and respected by all by imposing stiff penalties to all those who violate their side of the contract, whether public officials involved in corruption cases or entrepreneurs not returning the sums of VAT that they have collected on behalf of the government.
One may counter, that Greece was growing until 2008 at reasonably healthy rates with the same judiciary and the same lack of contract enforceability system. Yet, even though we all recognize the reasons behind this consumption led growth engineered by easy credit, which led to the current crisis, it is the asymmetry between the upturn and downturn that obscured any need for reform. An expanding economic pie conferred benefits to all, even though these benefits also created “built in” destabilizers that now confront us all. I think, given the state of corruption as the result of lack of contract enforceability, the main reform that at this point that needs to take place, is the reform of the judiciary, for anything else to have any chance of success.